شۆڕش و مۆدێرنە و ئیسلام

 – بەهاری عەرەبی لە ڕوانگەی تونسییەكان خۆیانەوە –

شوان ئەحمەد

بەهاری عەرەبی، بەهاری ئیسلامی، بەهاری خوێناوی و بەهاری بێ‌ پەڕەسێلكە، تێكڕایان ناوێكن بۆ ئەو ڕووداوە گەورەو چاوەڕوان نەكراوەی، ساڵی 2011 دەستی پێكرد. ساڵێك كە بیرمەندی ناوداری سلۆڤینی (سلاڤۆی ژیژەك)، بە ساڵی ”خەونە ترسناكەكان” وەسفی دەكات و ئەوەش ناونیشانی یەكێك لە كتێبە گرنگەكانیەتی (چاپە كوردیەكەی341 لاپەڕەیە) و (چاپە عەرەبیەكەی 229 لاپەڕەیە).                                                          

شۆڕشی تونس و خۆسوتاندنی محەمەد بوعەزیزی (17 -12 -2010 بۆ 14 – ١ – 2011)، دەسپێكی بەهارێك بوو كە تەرابلوس و بنغازی و قاهیرە و ئەسكەندەریە و سەنعا و دیمەشق و وۆڵ ستریت و هەروەها سلێمانی و گەرمیان و دەڤەری ڕاپەڕین و هەڵەبجەشی گرتەوە. لەم كتێبەدا (شۆڕش و مۆدێرنە و ئیسلام) كە چاپی یەكەمی ساڵی 2012 (لە تونس و قاهیرە) دەرچووە، دوو ئەكادیمیستی دیاری تونسی كە لە زانكۆكانی ئەوێدا وانەبێژن (عەبدولمەجید شەرەفی و كەلسوم ئەلسەعەفی حەمدە)، بەدرێژایی (224) لاپەڕە كە قەوارەی كتێبەكەیانە، باس لەو چركەساتە مێژووییە چارەنووس سازە دەكەن كە لە تونس دیكتاتۆرێكی وەك (بن عەلی)، شاربەدەر كردو لە میسر فیرعەونێكی وەك (موبارەك)ی هێنایە ژێر باری وازهێنان و لە لیبیا و یەمەنیش، حوكمڕانی دوو تاغوتی وەك (عەلی عەبدوڵڵا ساڵح و موعەمەر قەزافی)، ژێرەوژوركرد.
بەهاری عەرەبی كە بەشۆڕشی تونسی دەستی پێكرد، شۆڕشێك نەبوو بە شێوازی كلاسیكی، واتە بەرەنجامی ئامادەكاریەكی پێشوەخت نەبوو كە كەسایەتیەك ڕێبەرایەتی بكات و پشتئەستور بێت بە ئایدیۆلۆژیایەكی دیاریكراو، بەڵكو ڕووداوێكی هێندە خۆڕسك و لەناكاو بوو، نەك هەر جیهان بگرە تونسییەكان خۆشیان توشی شۆك بوون.

میللەتێك كە زاتی ئەوەی نەدەكرد دەم بكاتەوە، جوامێرانە دەرژێنە سەر شەقامەكان و پڕ بەگەروویان داوای ڕوخانی ڕژێم و ڕۆیشتنی دیكتاتۆر و فەرمانڕەواكان دەكەن. عەبدولمەجید شەرەفی هۆكارگەلێكی دوورمەودا و نزیكمەودا، بۆ بەرپابوونی شۆڕشەكە دیاری دەكات و ڕووداوەكەی ولایەتی (سیدی بوزێد)یش، بەچاوگی تەقاندنەوەی دۆخەكە دادەنێت.

ئەم كتێبە گفتوگۆی نێوان دوو ئەكادیمیستی تونسییە كە زۆر بەوردیی و بەقوڵیی لەسەر پرسی شۆڕش و ئیسلام و مۆدێرنە ڕادەوەستن و لە نەسكێكی گرنگی كتێبەكەدا، دێنە سەر باسی شۆڕش و ڕاپەڕین لە سەردەمی جیهانگیریداو ئاماژە بە ڕۆڵی گرنگی میدیاو بەتایبەت كەناڵە ئاسمانیەكان و تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان دەدەن، لەو بوارەدا. لە نەسكێكی دیكەدا بەناوی (شۆڕش و لەدایكبوونی ئەفسانە)، باس لە ڕۆڵی (بوعزیزی) دەكەن كە چۆنچۆنی ئاگر لەخۆبەردانی ئەو، دەبێتە باعیسی دروستكردنی مێژوویەكی نوێ‌ و هێنانە ئارای گوتارێكی تازە.

بەشەكانی دیكەش، تەوەری گفتوگۆكانیان تایبەتە بە:

 
 – شۆڕشی تونس و شۆڕشەكانی دیكەی وڵاتانی عەرەب.

– شۆڕشی وڵاتانی عەرەب و دەستێوەردانی بیانی.        

– شۆڕش و ئاڵنگاریەكانی قۆناغەكە.

– شۆڕش و مۆدێرنە پرۆژەی مۆدێرنیزاسیۆن دوای شۆڕش.

– شۆڕش و دیموكراسی.

– مۆدێرنە و پۆست مۆدێرنە.

– كەلەپوور و شوناس لەبەرامبەر مۆدێرنەدا.

– شۆڕش و گیروگازی نوێكردنەوەی هزری ئایینی.

– مۆدێرنیزاسۆن و تەپكەی ئایدیۆلۆژیا. 

– لە زانایەكی ترادسیۆنخوازەوە بۆ توێژەرێكی مۆدێرن.

– مۆدێرنیزاسیۆن لەنێوان دامەزراوەی ئایینی و دامەزراوەی سیاسیدا.

– خوێندنەوەیەكی نوێگەرانە بۆ تێكستی قورئانی.

– خوێندنەوەی دەقی قورئانی و ئیمان.

– خوێندنەوەیەكی تازە بۆ خوداپەرستی و تاپۆشكێنی.  

– هاوڵاتی بوون شوناسی موسڵمانی نوێیە.