کورد وەک قەهرەمانێن شەرێ سار/ گەرم

موحسین ئوسمان

ژ دوهی تا ئیرۆ!

دیارە چ مۆدێلێن هزری، بێی دیاردێن جڤاکی درست نابن، لەورا کێشا سەرەکیا مە، مە نەخشەرێکا خوە، ب چاڤێن نە دوورهێلی پیڤایە و کێشایە! بنێرە ئەقلێ سیاسی ل جیهانا مۆدێرن، ب رێزبەندیا “باژار/ ئەسینا ــ یوونان، سیاسەت/ ئەرستۆ ــ فەلسەفە و پارت/ سیکولار” دەربازبوویە، بەلێ پا ل جیهانا کەڤنەشۆپ/ کوردان بەروپشت “پارت/ فیۆدالی، سیاسەت/ کەڤنەشۆپی و باژار/ گوندی” بێ شەنگست هاتینەکرن. لەورا پرسگرێکا مە یا ئەقلی و سیاسی، بنواشێ خوە ژ دەسپێکەکا ڤالا و بەڤل وەرگرتیە!

ل سەر ڤێ ئاخێ، تەڤگەرا ناسیۆنالیزما کوردی ب مری ژ دایکبوویە، بەلێ ب سایا تڤەنگێ ژیان و گیان دایە خوە! ب درێژیا دیرۆکێ، راستە کوردان ب تڤەنگێ/ هێزا رەق بەرەڤانی ژ خوە کریە، بەلێ پا تا نوکە ژی، مە نکاریە ب پەیڤێ/ هێزا نەرم خەباتێ بکەین. لەورا ب درێژیا ڤان تەڤگەران، مە نکاریە یەک ژ تیۆرێن “ئۆل، پارت، سیاسەت، درووشم، گۆتار و…” وەرگێرینە ژیانێ. ب ئەنجام، ئەو خەلکێ دوهی ژ بەر کوردینیێ شەهید دبوون، ئیرۆ ژی ب دەستێن کوردینیێ دهێنە مراندن/ کوژتن!

ل ڤان دەڤەران و ب تایبەتی ژی کورد، ژ تائیفێن ئۆلی دەربازی تائیفێن سیاسی بووینە. ئێدی چونکو مەرجێن “ئابۆری، دیرۆکی و سیاسی” ژی جودابوون، لەورا فۆرم هاتنە گوهەرین، بەلێ ناڤەرۆکا مە هەروەک خوە مایە. ئانکو راستە ب ئەگەرێن باندۆرا دەرڤە، مەرجێن ئابۆری هاتینە گوهەرین، لێ دیسان هشمەندیا مە هێشتا ل ئاستێ کەڤناریێ مایە. لەورا تائیفە ل ڤان دەڤەران، رۆلێ تیۆلۆگی و هەم ژی رۆلێ سۆسیۆلۆگی دیتیە. ب کورتی، “تیۆلۆگیا سیاسی، دەربازی سیاسەتا بیۆلۆگی بوویە/ فۆکو”. ئها ل سەر ڤێ ئاخێ، ژێیاتیا نەتەوەیا کوردان یا جوگرافی بوویە. ب ئەنجام ژی، ژ ژێیاتیا گوند/ قەبیلێ، بۆ ژێیاتیا باژاری/ دەڤەرێ چوویە. لەورا جیهان بوویە گوندەک ژی، بەلێ دیسان هێشتا دابران د ناڤبەرا باژارێن کوردستانێ دا هەیە!

ب ڤێ تێگەهشتنێ، ئەقل و دەسەلاتا مەیا سیاسی، ژ سێ ژێدەران: “ب رێکا کلاسیک/ ئۆلی یان میراتگری، ب رێکا/ ناڤێ شۆرشێ و ب رێکا دەستووری/ پەرلەمانی وەک فۆرم” دهێت. ئەڤ هەرسێ فۆرمە ژی، ل سەر یەک خالێ “کولتورێ سولتانی/ ئەقلێ پاوان و تالانکرنێ” کۆم دبن. ئانکو بنگەهێ مەدەنی درست نەبوویە، لەورا هەرسێ رێک ب یەک ناڤەرۆک/ ستەمکاری و خاپاندن دهێنە پێشکێشکرن. ئێدی پالپشتیا ڤان دەسەلاتان ل سەر سیستەمێن خوەیێن کەڤنار “لەشکری و راگەهاندنێ/ هێز و شەلاندنێ” مەشیایە. لەورا ل ڤان وەلاتان، گوهەرین ب رێکا ئۆپۆزسیۆن و هلبژارتنان ناهێتەکرن، چونکو تەنێ فۆرمن، ژ بەر هندێ پرانیا گوهەرینێن دەڤەرێ ب سایا کۆدەتایان دهێنەکرن و ژ ناڤ ژی دچن!

دیارە ئاڤاکرنا کاراکتەرێن دەڤەرێ، ل سەر فرە ئەقل و پەروەردێن جودا و هاڤی هاتینەکرن. بنێرە ما گەلۆ د کولتورێ مە دا فرە ئۆلی و مەسەبی قەبوولکریە، داکو ئیرۆ فرە پارتاتی/ سیاسەتێ قەبوول بکەین. ئێدی چەوا ئۆلان رەوشەنبیریا ژیانێ، کریە رەوشەنبیریا مرنێ! وسا ژی پارتێن کوردی، ژیان ب تەڤایی کریە دۆزەخ/ مرن! هەروها چەوا مرۆڤ نکاریت ژ ئۆلێ ئیسلامێ دەرکەڤیت، وسا ژی مرۆڤ نکاریت ژ پارتان دەرکەڤیت! دیسان چەوا هێشتا ل ڤان دەڤەران، ژ تێگەهشتنا فەلسەفا پێغەمبەراتیێ، دەربازی فەلسەفا سیاسی و مەدەنی نەبووینە. وسا ژی، هێشتا پێگیریا خەلکی پتر ب شەریعەتی ژ قانوونێ هەیە! لەورا د سەر ڤان گوهەرینێن درستبووین ژی دا، لێ دیسان خەلکێ دەڤەرێ/ کورد ب هەمان ئەقلێ جاران رەفتاران دکەن، چونکو بێی ئەقلێ سیاسی و مەدەنی، دێ قانوون وەک هلامەت هێتە بکارئانین. ب گشتی، فیلۆسۆف/ فەلسەفە، ل نک ئیسلامێ ژ ئاستێ پێغەمبەراتی/ ئیمامە، دەربازی وارێ مەدەنی و سیکولار نەبوویە. سەرباری ئالۆزیا مەیا ئۆنتۆلۆژی، خوە د کاراکتەرێ ژ کولتورێ دوهی ڤەقەتیای دا و نکاریت خوە دگەل سرت و کولتورێ نوو بگونجینیت، دبینیت. وەک ئەنجام، ئەم نوکە ل هەمبەر دوو گرفتێن “جڤاکی و هزری”ینە، کو دڤێت کار ل سەر ڤان هەردووکان بهێتەکرن، بەری هەر گاڤەکا دی بهێتە هاڤێتن.

ب کورتی، مە دوهی شۆرش نەکرینە، داکو ئیرۆ ل هەڤهاتنێ بکەین، بەلکو مە شەرێ سار/ گەرم، ژ دوهی تا ئیرۆ بەردەوامکریە! ل داویێ و ب درێژیا دیرۆکێ، ملەتێ کورد هەم بەشدار و هەم ژی قوربانێ ڤان جورە شەران بوویە!