transcultures ترانسكولتوور
؟
ماوەیەک لەمەوبەر، لە شاری مێژوویی و جوانی هەولێر، بەشداریم کرد لە دانیشتنی پێشکەشکردنی کتێبەکەی دکتۆر شەونم یەحیا بە ناونیشانی”ژن، پرسێکی هاوبەش و ڕوانگەی جیاواز”. پاڵنەری بەشداریکردنم لەم ڕێوڕەسمەدا بینین و بیستنی چالاکییە زانستی و ئەکادیمییەکانی ژنانی باشوور بوو، بۆ بینینی ڕەفتار و مۆدێلی زانستی و کۆمەڵایەتی ژنانی شارنشینی خوێندەوار و کتێبخوێن کە هێشتا لە بەرخۆدانی پاراستنی نیشتماندا بەشداربوون تا سێ دەیە لەمەوبەر و هەمیشە لە نەوەیەکەوە هاتوون کە تووشی شەڕ و کارەسات بوون. ئەوە بۆ من سەرنجڕاکێش بوو. من کنجکاو بووم کە ئێستا ئەنجام و چالاکییە زانستی و کۆمەڵایەتییەکانیان چۆنە.
کۆنفرانسەکە لە هۆڵی شانۆی وەزارەتی کاروباری کۆمەڵایەتی بەڕێوەچوو، لەگەڵ چوونە ژوورەوە، یەکەم شت کە سەرنجی ڕاکێشام، ئامادەبوونی کچانی گەنج و جوان بوو کە ڕیزیان گرتبوو بۆ یاوەریکردنی میوانانی بەشداربووی کۆبوونەوەکە، کە بەخێرهاتنی ئەوانەیان دەکرد کە سەرپەرشتی هۆڵی کۆبوونەوەکەیان دەکرد.
لەبەردەم دەرگای چوونە ژوورەوەی هۆڵەکەدا دوو خانم لە پشت مێزێکەوە ناوی میوانەکانیان لە پەڕەیەکدا تۆمار دەکرد. لە کاتێکدا من لە ڕیز وەستابووم بۆ ناو تۆمارکردن لە لاپەڕەی میوانەکاندا، چاوم کەوتە سەر ئەو چەپکە گوڵانەی تاڕادەیەک گەورە و جوان بوون کە لەلایەن هەندێک لە هاوڕێکانی دکتۆر شەونم یەحیا هێنرابوون. بۆنخۆشی گوڵەکان و تازەییان کەشوهەواکەی دوو هێندە لەلام خۆشکرد. ناوی یەکەم و کۆتایی و ژمارە تەلەفۆنەکەم کەمێک جیاواز بوو لەوانی تر، بۆیە تەنها ناوی خۆمم نووسی (میوان لە ئێرانەوە). من لە داهاتوودا پلەی دکتۆریم دەبێت.
بەڕێوبەری کۆنفرانسەکە لەوێ بوو و سڵاوی لە میوانەکان کرد و بەخێرهاتنی کرد.
کاتێک چوومە ناو هۆڵەکەوە، سەرنجم دا جەماوەرێکی تا ڕادەیەک بەرچاو لە ژن و پیاو کە قسەیان لەگەڵ یەکتر دەکرد و ئاڵۆگۆڕیان دەکرد. وا دیار بوو هەندێک کەس دوای ماوەیەکی زۆر یەکتریان دەبینی، زۆر پەرۆش بوون و باوەشیان بە یەکتردا دەگرت و لەگەڵ دەسپێکدا چوون لە ڕیزێکدا دنیشتن. بەو پێیەی فەزاکە بۆ من نامۆ بوو، کەسم نەدەناسی، جگە لە دکتۆر شەونم، کەسیش منی نەدەناسی، بۆیە لەسەر کورسییەک دانیشتم کە لە دواوە بوو، زیاتر لەبەر ئەوەی فەزا و کاروبارەکان و… کەسانێک کە هێشتا هاتووچۆیان دەکرد و گوڵیان بەدەستەوە بوو و سڵاویان لە یەکتر دەکرد و یەکتریان لە باوەش دەگرت، حەزم دکرد سەیری خەڵک بکەم.
چاوەکانم وەک کامێرایەک وابوو کە نایەوێت هیچ شتێک لە عەدەسەکەی بشارێتەوە، بەردەوام سەیری شوێنەکە و کەسەکانی دەوروبەرم دەکرد. بەڵام ئەوەی زیاتر لە هەموو شتێک سەرنجی ڕاکێشام و وای لێکردم بیربکەمەوە، ڕواڵەت و جلوبەرگی خەڵکی ئەوێ بوو، بەتایبەتی خانمانی ناو هۆڵەکە. پرسی داپۆشین لە جلوبەرگدا، یان حیجاب، کە ئەمڕۆ بۆتە ئامرازێک بۆ زۆرینەی ژنانی ئێران بۆ ترساندن و سەرکوتکردن و زەلیلکردنیان، لەوێ جێی پرسیار نەبوو.
ڕواڵەت و جل و بەرگی خانمان بە گوێرەی سەلیقەی هەڵبژێردراوی خۆیان بینی، کەسێک بە جلی درێژەوە، کەسێک بە عەزی یان کراس و پانتۆڵەوە یان تەنوورەی کورت و قاچەکانی بێ گۆرەوی. بێجگە لەوەی، هەبوون قژەیان پۆشرابوو، یاخود بێ سەرپۆش بوون. بەڵام، وامبینی کە بەربەستێک نەبوو لە نێوان چاوی بینەر و خاوەنەکەیدا. هەندێک قژ ڕەنگیان هەبوو، هەندێکیان وەکو خۆیان بوون، هەندێک قژ ئوتوکرابوون و لووس بوون، هەندێکیان لوول و سروشتی بوون. ژنانە هەروەها ملوانەکە و گوارەیان کردبوو. هەندێکیان بۆنیان خۆشبوو، هەندێکیان بۆنی سابونیان لێدەهات، بەهەرحاڵ نازانم، بۆنەکەیان بە هی بۆنی سابون دەچوو، هەندێکیان قایشی جانتاکانیان زنجیری زێڕین بوو، مۆبایل و سویچی ئۆتۆمبێلەکانیان بەدەستەوە بوو. هەندێکیان کێشیان زیادە و ئاشکرایە کە هۆکەی زۆرخۆرییە و وەرزشیان نەکردووە، هەندێکیشیان جەستەیەکی وەرزشوانی جوان بوون. هەندێکیان جل و بەرگی فەرمی جوانیان لەبەردا بوو، هەندێکیان جلی ڕۆژانە و بۆنەیان لەبەردا بوو، هەر یەکێکیان چۆن ویستووە بەو جۆرە هاتبوو.
مێشکم و چاوەکانم یەک بوون، بیرم لە بوونی خۆم دەکردەوە، کە ئەگەر ژیانێکی سروشتیت هەبێ بێ ترس و نیگەرانی، لەوەی تۆ کێیت و چیت دەوێت. بۆ ساتێک هەستم کرد لە وشەی ئازادی نزیک بوومەوە. نەترسان لە شوێنکەوتن، نەترسان لە ئاگادارکردنەوە، نەترسان لە نامە کورتەکان لە مۆبایلەکەتدا، هەموو جۆرەکانی لەبەرکردن و حیجاب نەپۆشینم پێوانە دەکرد و هەڵمسەنگاند.
تا زیاتریش بیرم لێدەکردەوە، زیاتر دەگەڕامەوە بۆ کات، وێنەی زیاترم دەبینی، دەنگی زیاترم دەبیست، لەناکاو دەنگی تەقە لە گوێمدا دەنگی دایەوە، ترس و خەمۆکی کە بەسەر سەر و دەموچاو و جەستەی ژن و کچانی ئێرانی نیشتەوە و بینیم لەگەڵ دەنگی تەقەکان، هەموو باڵندە بچووک و بێدەنگەکان لەسەر لقەکان سەرگەردان بوون لە خەیاڵم، و دەنگی هاوار و ژاوەژاوی خەڵک کە دروشمی ”ژن، ژیان، ئازادی” دەڵێنەوە، هەموو فەزاکەی منی دەورە دا. بۆ ساتێک خۆمم بینی، وەک ئادریان برۆدی، کە ڕۆڵی ڤۆداسۆف شپیلمان لە فیلمی (پیانۆژەندا) بینی، بە نائومێدیەوە بەناو وێرانەکانی جەنگی جیهانی دووەمدا لە شارەکەیدا دەڕۆیشت، بەناو هاوارکردن و ناڕەزایەتی دەربڕینی کچان و کوڕانی گەنجی برینداردا دەڕۆیشت.
پڕ بووم لە ژاوەژاوی هاوار و دەنگی کەڕەناکانی شەو لە ماڵەکانەوە لە تاریکیدا، کە منی هێنایەوە بۆ ناو هۆڵی کۆڕەکەی وەزارەتی پەروەردە لە هەولێر! کاتی ڕاگەیاندنی دەستپێکردنی بەرنامەکە بوو بە خەڵک و بەخێرهاتنیان… کۆڕەکە پێداچوونەوە بوو بە کتێبی ”ژن، پرسێکی هاوبەش و ڕوانگەی جیاواز”. لەکاتێکدا من هەوڵم دەدا بە چاوەکانم بگەڕێمەوە بۆ ئەو دیمەنە ڕاستەقینەیەی کە تێیدا دەژیام! دیسان دەنگی پێشکەشکارەکە هات و وتی ”خانمان و بەڕێزان، تکایە بۆ ڕێزگرتن لە خوێنی شەهیدان، بەتایبەتی ئەو شەهیدە ژنانەی کە لە سایەی ئەوان و تێکۆشانیان… هەوێنی ئەم ئازادییەن…” هەموو هەستانە سەرپێ.
هەرچەند ئەم ڕستەیە کۆمەڵێک وشە بوو و وەک ڕستەی تر، بەڵام کە ماناکەی لە ناخمدا جێگیر دەبوو وەک فیشکێک لە گوێمدا دەنگی دەدایەوە و وەک ئاگادارکردنەوەیەک بوو بۆ ڕۆحم کە، شەهیدانی ڕێگای ئازادی ”ژن، ژیان، ئازادی”: ژیناکان، حەدیسەکان، ساریناکان، غەزەلەکان، کومارەکان، کیانەکان، شاهیارەکان، محمد و نیکا، هەموو ئەوانە فەزیلەتی ئێرانی هێنایە بەر چاوم! ئەو چاوانەی ئازادی لافاوی فرمێسکیان لێم سەند، تێدەکۆشام، بە غرورەوە، کە دەتوانم فرمێسکەکانم ڕابگرم، هەندێکجار بە دەستەسڕێک، هەندێکجار بە پەنجەم. چونکە باش دەیانزانی چۆن لە ڕێگەی خوو و ڕاهێنانەوە سانسۆر بسەپێنن. هەموو سەرنجم لەسەر عەدەسەی کامێراکان و فلاشە بەردەوامەکانی پەیامنێرەکان بوو نەوەکو هیچ شوێنەواری فرمێسکەکانم تۆمار بکرێت و ئازارەکانی ناوەوەم، ئەو ئازارە ئێرانییە، دەربکەوێت. بەڵام هێزی گرتنینم نەبوو و فرمێسکم هەر ڕشت.
ئێستاش کاتێک قسەکانی بەڕێوەبەری کۆڕەکەم بە بیر دێتەوە کە گوتی ”بەتایبەت ئەو ژنە شەهیدانەی کە دامەزرێنەری ئەم ئازادییەن”، دەرهەقی ئەو دۆخەی جۆمان، هەست بە ڕق و کینە لە قوڕگمدا دەکەم، بەڵام هیچ ڕێگەیەکی ترم نییە جگە لە فرمێسک ڕشتن…
