كتێبە زۆر خراپەكان

– فردریك نیتشەی نەفرەتی، مارتن هایدیگەری درۆزن، میشێل فوكۆی دێوانە –

---

بەرایی:

وەك چۆن كتێبخانەكان پڕن لەكتێبی باش و لە تێكستی چێژبەخش، بەو جۆرەش خاڵی نین لە بەرهەمی خراپ و لە نوسینی هەڵیتوپەڵیت. چۆن بە سەر كتێبی گرنگ و تایبەت و سەنگیندا دەكەوین، ئاوەهاش دەرگیری كتێبگەلێك دەبین كە هەناسەمان سواردەكەن و سوڕی خوێنمان تێكدەدەن.

كتێبخانەكان هەم كتێبی جوان و پڕ زانیاریان تێدایە، هەم كتێبی دزێو و ژەهراویش. ئەم حوكمە بۆ كایەی ڕۆشنبیریی هەموو میللەتان وەك یەكە، بەبێ‌ جیاوازی. لە كایەی ڕۆشنبیریی عەرەبیدا، هەم نوسەری داهێنەر و بەهرەمەند دەبینین، هەم قەڵەم و كتێب و بابەتی ئاست نزم و چەواشەش.

كتێبی (نیتشە، هایدیگەر، فوكۆ – هەڵوەشاندنەوە و ڕەخنە)، یەكێكە لەو كتێبە زۆر خراپ و پڕ ناهەقیانەی لەم ساڵانەی دوایدا بەرچاوم كەوتبێت و خوێندبێتمەوە. ئەگەرچی نوسەرەكەشی (د. محەمەد ئەلمزوغی)، ئەكادیمیستێكی تونسیەو و مامۆستای فەلسەفەیە لە پەیمانگای باڵا بۆ خوێندنی عەرەبی – ئیسلامی لە ڕۆما و خاوەنی چەندین بەرهەمی فەلسەفیە لەسەر فەیلەسوفانی هاوچەرخی ئەوروپی.

ئەم كتێبە كە بە قەوارەی (461)لاپەڕەیەو پشت ئەستوورە بە (131) سەرچاوەی فیكری و زانستی و فەلسەفی، وەك بە ناونیشانەكەیدا دیارە، هەوڵێكە بۆ هەڵوەشاندنەوە و ڕەخنەگرتن لە فەلسەفە و بیروبۆچون و دنیابینی، سیان لە گرنگترین فیگۆرە فەلسەفیەكانی فیكری هاوچەرخی ئەوروپی كە ئەوانیش بریتین لە (فردریك نیتشە و مارتن هایدیگەر و میشێل فوكۆ).

بەڵام لە ناوەڕۆكدا ئەوەی دەبینین و بەسەریدا دەكەوین، جگە لە داشۆرین و و توانج لێدان و شێواندنی كارەكتەری ئەو سێ‌ ناوە دیارە، هیچی دیكە نییە. كتێبەكە لە بەرگەوە بۆ بەرگ بێنرخكردن و تانە لێدانە لە پرۆژەی هەریەك لەو سێ‌ بیرمەندەی، بەكۆڵەكە و چاوگی دیار و گرنگی فیكری هاوچەرخی ئەوروپی ئەژمار دەكرێن.

ناونیشانی بەشە جیاجیاكانی كتێبەكە (كە سێ‌ بەشە)، بە سوكایەتی و جنێوپێدان دەچن و هەر لە سەرەتاوە خوێنەر درك بەوە دەكات نوسەر، نیەتی پەلاماردان و بچوككردنەوەی ئەو ناوانەی هەیە كە بەنیازە قسەیان لەسەر بكات و فەلسەفەكەیان بداتە بەر (ڕەخنە و هەڵوەشاندنەوە). تایتڵی هەرسێ‌ نەسكی كتێبەكە بەمجۆرەیە: (نیتشەی نەفرەتی، لاپەڕە17 بۆ 150)، (هایدیگەری درۆزن، لاپەڕە151 بۆ 326 )، (فوكۆی دێوانە، لاپەڕە 327 بۆ ٤٤٣).

محەمەد ئەلمزوغی لەو پێشەكیەدا كە بۆ چاپی یەكەمی كتێبەكە (2004)و چاپی دووەمی (2013) نووسیویەتی، لە هەوڵی ئەوەدایە بەرچاوڕونی ئەوە بەخوێنەر بدات كە پەلاماردان و ڕەخنەگرتن لەو بیرمەندانە بەو توندی و سەختگیریە زۆرەوە، پەیوەندی بەوەوە هەیە كە(نیتشە و هایدیگەر و فوكۆ)، بۆ خۆیان تا ئەوپەڕی ڕەخنەگری ڕادیكال بوون و دەستیان لە هیچ كەس و لە هیچ بەهاو پیرۆزییەك نەپاراستووەو بەشێوەیەكی پەڕگیرانە، پڕكێشیان لە تێزە ڕەخنەییەكانیاندا كردووە.

هەربۆیە ئەوەی ئەمیش لەم كتێبەیدا دەیكات، كەم تا زۆر شوێن پێهەڵگرتنی ئەوانەو فەلسەفە و فەلسەفاندنیش بەبێ‌ ڕەخنەی توند و ڕادیكال و بنجبڕ، فەلسەفە نییە. بەڵام خوێنەر كاتێك بەوردی دەكەوێتە هەڵدانەوەی لاپەڕەكانی كتێبەكە، هەر زوو هەست دەكات ئەوەی دەیخوێنێتەوە، چەند دوورە لە ڕەخنەی ئەكادیمی و لە میتۆدی هەڵوەشاندنەوە.

ئەوەی هەیەو بەزەقوزۆپی دەبینرێت، سوكایەتی پێكردن و شێواندن و شكاندنە، نەك ڕەخنەگرتن و هەڵوەشاندنەوەو دەرخستنی ناوەڕۆك و بیری فەلسەفی ئەوانەی باسیان دەكات.

نیتشەی نەفرەتی:

پەلاماردانی فردریك نیتشە لەلایەن نووسەری ئەم کتێبەوە، پەلاماردانێكی شەڕانگێزانەیە… هەر لە دەسپێكی نوسینەكەیەوە، وەك کارەکتەرێکی بەد و خراپەكار وێنای دەكات و بەسەرچاوەی گومڕای و ناچێزیەكانی (هایدیگەر و فوكۆ)شی دەزانێت.

لە دووەم پەرەگرافی چاپی دووەمی كتێبەكەیدا، ڕوودەكاتە خوێنەران و دەڵێت: (پێویستە ئاگاداری ئەوەبن، هزری نیتشە هزری كەسێكی شەڕخوازی توندوتیژەو بیر و بۆچونەكانیشی، دژ بەهیومانیزم و زانست و ئەقڵانیەتەو بەپڕاوپڕی، لەگەڵ دنیابینی ئیسلامیستە توندڕەوەكاندا یەكدێتەوە).

هاوكات بۆ زیاتر شێواندنی وێنەی نیتشەو وێناکردنی وەك غۆل و ڤایرۆسێكی كوشندە بە خوێنەران، محەمەد ئەلمزوغی هەوڵدەدات لەناو كتێبخانەی ئەوروپیەكاندا، بەو سەرچاوانە بۆچونەكانی پشتڕاست بكاتەوە و شەرعیەتی زیاتریان پێبدات كە ئەنتی نیتشەین و لە فەلسەفەكەی ئەو دەخوێنن.

ئەوەتا كتێبێكی هێرمان تورك (نیتشە و هەڵە فەلسەفیەكان)، بەنمونە دێنێتەوە كە ساڵی 1891 چاپكراوەو لەوێدا نوسەری ئەو كتێبە، نیتشە بە پەیامبەری ئەهریمەن و درۆزنێكی لێزان و بەد ئاکار ناوزەد دەكات و دەیەوێت لەڕێی ئەو سەرچاوەوە، ئەوە لەخوێنەر بگەیەنێت كە ئەوە مەعدەن و كرۆكی ئەو گەورە فەیلەسوفەی خۆرئاوایەو ئەوەش ڕاوبۆچونی خۆرئاوایی و ئەڵەمانەكانە لەسەر فەیلەسوفەكەیان.

لە لاپەڕە(20)دا دەنوسێت: (ئەوەی وایكرد نیتشە و فەلسەفەكەی نێوبانگ پەیدابكەن و ئەو سەنگ و قورساییەی هەبێت خۆی نەبوو، بەڵكو ئەو بەرهەم و نوسینانە بوو كە باسیان لە ژیان و بەرهەمەكانی دەكردو بەقەڵەمی فەیلەسوفانی وەك كارل یاسبەرس و مارتن هایدیگەر لە ئەڵمانیا و میشێل فوكۆ و ژیڵ دولۆز لە فەرەنسا نوسران).

بەڵام سەرباری ئەوەش ئەلمزوغی هەر پێیوایە، نیتشە كەسێكی هیچ لەبارانەبووەو دەڵێت: (گومانم هەیە ئەو بەو شیعرە تەلیسماویانەی كولتوورێكی نوێی هێنابێتە ئارا، وەك بییار هیبەر – سۆڤرین لە كتێبەكەی زەردەشتی نیتشەدا باسی دەكات، بەڵكو ئەوەی ئەو بەرهەمی هێنا لە هەموو ڕوویەكەوە ماڵوێرانیەك بوو بۆ فەلسەفە).

لەو ناهەقی و شێواندنانەی دیكەشدا كە لەژێر ناوی (ڕەخنە و هەڵوەشاندنەوە)دا بەخوێنەرانی دەفرۆشێتەوە، دەڵێت: (نیتشە فەیلەسوف نەبوو، بەڵكو پسپۆڕی بواری فیلۆلۆگیا بوو. بە نوسینەكانیدا دیارە چەند لە ڕووی فەلسەفیەوە دەستكورت و كەم توانا بووە… ئەو بەڕێكەوت بەسەر كتێبێكی شوپنهاوەردا دەكەوێت و ئاشنای فەلسەفە و فەلسەفاندن دەبێت.. ئاشنابوونیشی بە فەلسەفە، زۆر ڕوكەشانەو كاڵوكرچ بووە..

نیتشە مرۆڤێك بووە جەنگاوەر و هەمیشە خەیاڵی لای شەڕ و شۆڕ بووە. ئەی ئەوە نییە بەپیتی درشت دەنووسێت:( لەبەرەكانی جەنگ چاوەڕوانی هەموو هاوڕێیانم دەكەم. یان دەڵێت: جەنگ دەرمانی دەردی هەموو شارستانیەتێكە. هەر لەبەرئەوەشە پیاوكوژێكی گەورەی وەك موسۆلێنی، دان بەوەدا دەنێت كە لە هەوادارە دڵسۆزەكانی نیتشە بووە).

محەمەد ئەلمزوغی هەر بە لێدان و تاروماركردنی فەیلەسوفێكی وەك نیتشەوە دانەكەوێت، بەڵكو هەڵدەكوتێتە سەر ئەوانەشی فەلسەفەی نیتشەیان بەرز نرخاندووەو ستایشی بیرتیژی و بایەخ و گرنگی ئەویان كردووە.

(كارل یاسبەرس) یەكێكە لەوانە (بڕوانە ل 48 – ٥٢). بەدوای ئەویشدا پەلاماری(ژێل دولۆز) و كتێبەكەی (نیتشە و فەلسەفە) دەدات كە ساڵی 199٣، ئوسامە ئەلحاج وەریگێڕاوەتە سەر زمانی عەرەبی و بەیەكێك لەكتێبە گرنگەكان ئەژمار دەكرێت، دەربارەی نیتشە و فەلسەفەكەی. دەرهەق بەهەوڵی ئەو دوانە و كەسانی دیكەش دەڵێت: (ئەوانە بەهەڵەداچوون كە پێیان وایە نیتشە فەیلەسوفەو لە بواری فەلسەفەدا شۆڕشێكی گەورەی بەرپاكردووە، ئەم خەیاڵ پڵاوە تەنها دروستكراوی ئەندێشەی كەسانی وەك هایدیگەر و یاسبەرس و فوكۆ و ژیڵ دولۆزە. بڕوانە ل ٩٩ ).

وەك ئەنجامگیرییەك، ئەم ئەكادیمیستە تونسیە بەتەوسێكەوە دەنوسێت: (نیتشە گەر فەیلەسوفیش بووبێت، فەلسەفە لەسەردەستی ئەو كۆتایی دێت و تەواو دەبێت. ئەو چەند ستایشی میوزیكی كردووەو لەبارەی گرنگی و بایەخیەوە دواوە، بەڵام بەهرە و زەوقی میوزیكی لە نزمترین ئاستدابووە. ئەو جگە لە تیۆرسینێكی كۆنەپەرست و ڕاسیست شتێكی تر نەبووە، هەر بۆیە تەواوی ئاقارە ڕاستڕەوەكانی خۆرئاوا لە ئێستا و ڕابردودا، ئایدیا و دروشمەكانی ئەو پەیڕەودەكەن و لەسەری دەڕۆن).

بەگشتی ئەوەی ئەم نوسەرە لەو بەشەی كتێبەكەیدا دەیەوێت بیڵێت و بیدات بەگوێی هەمواندا ئەوەیە: (نیتشە دەردو پەتاو ڤایرۆسێكی ترسناكەو دەبێت خۆمانی لێ لابدەین.. ئەو نە فەیلەسوفە و نە هیچی گرنگی پێیە بۆ وتن. كابرایەكی بەد و نەفرەتییەو پێویستە بە فەرامۆشی بسپێرین.

هایدیگەری درۆزن:

دوای ئەو هەموو ناهەقیانە دەرهەق بە فەیلەسوفێكی گرنگ و بەهەرمەندی وەك فریدریك نیتشە، ئەم ئەكادمیستە تونسیە دێتە سەر مارتن هایدیگەرو بەناوی ڕەخنە و هەڵوەشاندنەوەوە، هەرچی تۆمەتی سیاسی و ئەخلاقی هەیە، دەیداتە پاڵ ئەم بیرمەندە مەزنەو وەك تیۆرسین و زمانحاڵێكی عەوامی دژە مرۆڤایەتی نازیستەكان، دەیناسێنێت.

دەنوسێت: (هایدیگەر جگە لە دروستكراوێكی فەرەنساییەكان هیچی دیكە نییە. وەك چۆن نیتشەی مامۆستای لە فیلۆلۆگیاوە خۆی دەكات بەدنیای فەلسەفەدا، هایدیگەریش لە كایەی تیۆلۆژیاوە دێت بەرەو فەلسەفە. ئەو لە قۆناغەكانی خوێندندا، هەرگیز خوێندكارێكی ژیر و لێهاتوو نەبووە. كەسێك بووە سەرسام بووە بەنازیزم و بەكارەكتەری دڕەندەیەكی وەك ئەدۆڵف هتلەر، بڕوانە ل ١٥٨ ).

ڕق و توڕەیی ئەلمزوغی لە هایدیگەر دەگاتە ئەو ئاستەی بنوسێت: (ئەو پیاوێك بووە لە هەموو شت داشۆرابوو. كەسێك بوو نە بڕوای بە ئەقڵ هەبوو نە بەلۆژیك. نازیەكانی لە دژی هاوپیشە و هاوڕێكانی هان دەداو ڕاپۆرتی لەسەر دەنوسین و سیخوڕی بەسەرەوە دەكردن. هایدیگەر كەسێكی درۆزن و تەڵەكەباز بوو، بەوەش زۆرێك لە ڕۆشنبیران و بیرمەندانی لە خشتە بردووە).

وەك چۆن لە نەسكی پێشوتردا لە دژی ئەوانە دەوەستێتەوە كە پەسنی نیتشەو فەلسەفەكەیان داوە (یاسبەرس، دۆلۆز، فوكۆ)و بەرگریان لێكردووە، لەم نەسكەشدا بەگژ (فرانسوا فیدێ‌ و ژاك دێریدا و ژان بۆڤرێ‌)دا دەچێتەوەو بەكەسانی كاڵفام و چروك ناویان دەبات، هەر لەبەرئەوەی بە گرنگی و ڕێزەوە باسیان لە مارتن هایدیگەر و فەلسەفەكەی كردووە. سەبارەت بە نزیكایەتی و پەیوەندی هایدیگەر لەگەڵ نازیزمدا، محەمەد ئەلمزوغی دەیگەیەنێتە ئەوەی بڵێت: (لەڕووی دەروەستی تیۆریەوە، هیچ جۆرە جیاوازیەك لە نێوان جەنتلیی و هایدیگەردا نییە – جەنتلیی وەك تیۆرسینی فاشیزم لە ئیتاڵیا -، ئاخر هەردووكیان هێز و توانای فەلسەفیان بۆ خزمەتكردن بە ئایدیۆلۆژیایەكی نامرۆڤانەو دژە دیموكراسی و نەیار بەئەقڵ و بیركردنەوەی ئازاد تەرخانكرد كە نازیزم و فاشیزم بوون، بڕوانە ل 170 -171 ).

لێرەدا ئەلمزوغی هەمان تۆمەتی دژە هایدیگەریەكان (بەتایبەت ڕاوبۆچونەكانی ڤیكتور ڤاریاس)، دووبارە دەكاتەوە كە ساڵی 1987 لەكتێبەكەیدا (هایدیگەر و نازیزم) باسی لێكردووە.

لەسەروبەندی تاوانباركردنی هایدیگەر و فەلسەفەكەی، بەوەی پەیوەندی كۆنكرێتی و حاشاهەڵنەگریان بە ئایدیۆلۆژیای نازیزمەوە هەیە، دەیەوێت لە نرخ و بەهای شاكارە فەلسەفیەكەشی (بوون و كات) كەم بكاتەوە، بەڵام لەوەدا نائومێد دەبێت، كاتێك ڕووی بەو بۆچونەی بیرمەندێكی ناسراوی وەك یۆرگن هاپرماسی میراتگری قوتابخانەی فرانكفۆرتدا دەتەقێت کە بەڕونوڕەوانی لەو بارەیەوە دەڵێت: (بەڵێ‌، بەرهەمەكانی هایدیگەرو لەسەرو هەمووشیانەوە – بوون و كات -، پێگەیەكی بڵندپایەیان لە هزری فەلسەفی سەدەی بیستەمدا هەیەو ئەوە ڕاست نییە كە بڵێن ناوەڕۆكی ئەم بەرهەمە، دەشێت باق و بریقی خۆی بەهۆی هەڵسەنگاندنی هەڵوێستی سیاسیانەی مارتن هایدیگەرەوە لەدەست بدات. لەگەڵ – بوون و كات -دا هایدیگەر لە كایەی كولتووریدا، خۆی وەك فەیلەسوفێكی بڵندپایە سەلماندو هەتا ئێستاش ئەو شاكارە بە داهێنانێكی گەورە لە فەلسەفەی ئەڵمانیدا ئەژمار دەكرێت، بڕوانە ل 238 – ٢٣٩ ).

ژاك دێریداش وەك خوێندكارێكی ناسراوی هایدیگەر، لەبەرگرینامەیەكیدا لە مامۆستاكەی و بەرهەمە فەلسەفیە گەورەكەی دەڵێت: (خەڵكانێك هەن تۆمەت دەدەنە پاڵ هایدیگەر، بەبێ‌ ئەوەی كتێبەكانیان خوێندبێتەوە. بوون و كات لەو كتێبانەیە كە هەتا ئێستاش، یان نە خوێندراوەتەوە یاخود خوێندراوەتەوە بەبێ‌ حاڵیبوون لێی، بڕوانە ل 265 – ٢٦٦ ).

سەبارەت بە هایدیگەر و گەورەیی و قوڵی فەلسەفەكەشی، ئەلمزوغی هەر سوورە لەسەرئەوەی بیركردنەوەی ئەو مەترسیدارەو زیان بە فەلسەفە دەگەیەنێت. چونکە ئەو نەك هەر تیۆرسینی نازیزم بووە، بەڵكو بیركردنەوەیەكی خود پەسەندانەشی هەبووەو بیركردنەوەی فەلسەفی بەئەركی خۆرئاواییەكان زانیووەو میللەتانی دەرەوەی خۆرئاوای لەو پرۆسەیە بەدوور گردووە.

لوتكەی گاڵتەجاڕی لەم بەشەی ئەم كتێبەدا، ئەوەیە كە لەلاپەڕە 325دا دەنووسێت: (بەلای مێژووی فەلسەفەوە، هایدیگەر فەیلەسوفێكی مردووە، نەك هەر لەبەرئەوەی لەڕووی فیزیكیەوە مردووە و بەسەرچووە، بەڵكو لەبەرئەوەی بیركردنەوەی هیچ شتێ‌ نابەخشێتە فەلسەفەو ئەوانەی خوازیاری فیكری جدین و دەیانەوێت لەم جیهانەدا دەستیان بەهەقیقەت ڕابگات).

ئەم ئەكادیمیست و نووسەرە، كاتێك ئەم وشانە ڕیز دەكات و ئەم هەموو ڕقوكینەیە لە ژێر تایتڵی (ڕەخنە و هەڵوەشاندنەوە)دا دەنوسێتەوە، خۆی لەو ڕاستیانە نەبان دەكات، كە لەمڕۆدا فەلسەفەی هایدیگەر لە بواری هونەر و ژینگە و ئەدەب و كایەكانی تردا، تا دێت ڕەواج پەیدا دەكات و لە تەواوی كیشوەرە جیاجیاكان، هەوادار و خوێنەرانی لەزیاد بووندان و ئەو ئاقارەشی پێی دەوترێت (ئاقاری پۆست مۆدێرن) لەگەڵ فردریك نیتشەدا، مارتن هایدیگەر یەكێكە لە ژێدەر و سەرچاوە سەرەكیەكانی.

فوكۆی دێوانە:

ئەو قسە بازاڕی و بێ بنەمایانەی لە دوو نەسكی پێشوودا بەو دوو فەیلەسوفە مەزنەی ئەڵمانیا دەوترێت، لەم نەسكەدا لەگەڵ میشێل فوكۆدا درێژەیان هەیە. ئەوەتا جگە لەوەی وەك كارەكتەرێكی دێوانە ناوزەدی دەكات (وەك زۆرێك لە ناحەزەكانی)، بە بیرمەندێكی نهلیستی و نا ئەقڵانی و مەترسیداری دادەنێت.

ئەلمزوغی بۆ بێنرخكردنی بەرهەمە فەلسەفیەكانی، دەڵێت: (بڕێكی زۆری بەرهەمەكانی، لە ئەزمونی تایبەتی خۆیەوە سەرچاوە دەگرن. واتە فوكۆ لەو تەرزە بیرمەندانەیە كە بیروبۆچونەكانیان تێكەڵ بە هەڵسوكەوت و ڕەفتارەكانیان دەكەن. بەگشتی دەتوانین بڵێین نوسین و توێژینەوە تیۆریەكانی، ڕەنگدانەوەی ئەو شتانەیە كە لەژیانی شەخسی خۆیدا ڕویانداوەو ئەزمونیكردون). ئەڵبەت ئەمانەش وەك كەلێن و عەیبەیەكی گەورە لەسەر فوكۆ و بیركردنەوەی ئەو حیساب دەكات و وەك وڕێنەو قسەی بێسەروبەر لێیان دەڕوانێت.

یەكێكی دیكە لەو تانەو توانجانەی نوسەری ئەم كتێبە ئاڕاستەی میشێل فوكۆی دەكات، ئەوەیە گوایە: (فوکۆ وەک نیتشە سوکایەتی بەڕێساکانی لۆژیک کردووەو بێزی لە میتۆدی زانستی و نوسینی فەلسەفی تۆکمە هاتۆتەوە. فەلسەفە لەسەر دەستی هەوادارانی نیتشە ، وەک – هایدیگەر و فوکۆ و دولۆز – بەرەو داڕمان و داوەشان دەچێت ).

نەنگی و شەرمەزارییەکی دیکەی فوکۆ، لای نوسەری ئەم کتێبە لەوەدایە کە ئەو هاوڕەگەزباز بووەو لە تەمەنی گەنجێتیدا، چەند جارێک هەوڵی خۆکوشتنی داوەو لە نەخۆشخانە دەروونیەکان ماوەتەوە. بۆیە مرۆڤێک کە بەوجۆرە بێت، نابێت گوێی لێبگیرێت و دەبێت وێڵ بكرێت و بە فەرامۆشی بسپێردرێت.

ئەو بیرمەندەی دژایەتی ئەقڵانیەت بكات و گومان بخاتە سەر چاخی ڕۆشنگەری و هیومانیزم و بەرگری لەدێوانەی و نا ئەقڵانیەت بكات، کەسێکی سەرشێتە نەك بیرمەند. ئەمە كۆمێنتی ئەلمزوغیە لەسەر فوكۆ و فەلسەفە و بەرهەمەكانی. لەكۆتایشدا وەك شۆخی پێكردنێك دەڵێت: (كەسێك نیتشە و هایدیگەر ژێدەر و مامۆستای بن، بیركردنەوەی جگە لە میتۆلۆژیا و نا ئەقڵانیەت و خورافات و دێوانەیی، هیچی دیكە بەرهەم ناهێنێت).

لەم كتێبە قەوارە گەورەیەی كە وەك لەسەرەتادا ئاماژەم پێدا (461) لاپەڕەیەك دەبێت، سەر شارە بەتۆمەت و ناهەقی و جنێو و پلار تێگرتن و شێواندنی دەست ئەنقەست، تاكە زانیاریەك كە دروست بێت و لە جێی خۆیدا بێت، ئەوەیە كە لەبارەی میشێل فوكۆوە باسی دەكات و دەڵێت: (میشێل فوكۆ فەیلەسوفێكی سەرومڕ فەرەنسییەو بیركردنەوەو دنیابینیەكانیشی تایبەتن بە خۆرئاواو سنورەكانی ئەو جوگرافیایە. تەنها جارێك لەبەرگی خۆرئاوایی خۆی دێتە دەرێ‌ و هەوڵدەدات ئاوڕ لە كێشەكانی ئەو كاتەی دنیا بداتەوە، ئەو جارەش وەك ڕۆژنامەنووسێك بەوكارە هەڵدەستێ‌، نەك وەك بیرمەند و فەیلەسوفێك. ئەویش ئەو كاتەیە كە ڕوماڵی ڕووداوەكانی شۆڕشی ئێرانی دەكات و لە هەڵسەنگاندن و حوكمدانەكانیدا ناپێكێت و بەهەڵەدا دەچێت).

مرۆڤ كە لەخوێندنەوەی كتێبێكی باش و گرنگ دەبێتەوە، هەوڵدەدات كەسانی تریش هان بدات وەك خۆی ئەو كتێبە بخوێننەوەو لە كیسی خۆیانی نەدەن، وەلێ كە بەسەر كتێبێكی خراپ ( زۆر خراپی وەك ئەمەی محەمەد ئەلمزوغی)یشدا دەكەوێت، دەبێت كەسانی تر وریابكاتەوە لەوەی قەرەی ئەم جۆرە نوسینانە نەكەون. ئاخر كتێبە خراپەكان هەر بۆئەوە باشن لەسەر ڕەفەكان، تۆزی بیرچونەوەیان لەسەر بنیشێت.

https://pixabay.com/fr/

mathiasfaust